Groûnd-Zouttoer onthult onzichtbare wereld onder Harlingen: een reis door 260 miljoen jaar bodemgeschiedenis
Donderdagochtend 21 augustus verzamelden een groep van 25 geïnteresseerden zich bij de poort van Frisia Zout om een rondleiding te volgen door de fabriek. De rondleiding was de afsluiting van drie onthullingen van de Diepe Ondergrond van Harlingen in de PlayGroûnd aan de Voorstraat 11 door kunstenaarsduo Kaneli & Smit. Zij onthulden hoe de opeengestapelde landschappen onder Harlingen zijn gevormd en wat ze ons vertellen over verandering, tijd en oorsprong. Een bijzondere geologische tijdreis. Een ontdekkingstocht in de diepten van de aardkorst. ”In drie middagen hebben wij de grond onder Harlingen tot een diepte van 3,5 kilometer tijdens verschillende presentaties zichtbaar en inzichtelijk voor publiek gemaakt. Dat kon mede dankzij boormonsters uit de ondergrond die wij van Frisia Zout hebben gekregen van de recente boring ten behoeve van zoutwinning. Hierdoor konden wij ook het daadwerkelijke bodemmateriaal van nu to 260 miljoen jaar terug laten zien.”
In het dagelijkse leven sta je er niet bij stil, dat de geschiedenis van de aarde goed verstopt zit onder onze voeten, omdat het gewoonweg niet zichtbaar is. In de PlayGroûnd hebben de kunstenaars het ontstaan van het zeekleigebied van nu tot de Zechstein-zoutlaag, die ongeveer 260 miljoen jaar geleden in een binnenzee ontstond, uitgelicht. In die tijd bestond de aarde uit een groot continent, lag Harlingen iets ten noorden van de evenaar en er heerste hier een tropisch en droog woestijnklimaat. Er verdampte meer zeewater dan er bijkwam. Deze zoutvlakte strekte zich uit over een groot gebied. Het bedekte de huidige Noordzee tot aan Polen toe, er ligt een een kilometer dik zoutpakket in de ondergrond verborgen, onder Harlingen op ongeveer 2,5-3,5 kilometer diepte. Uit deze laag voorziet Frisia ons in onze behoefte aan zout.
Onder begeleiding van Bart Hendriks en Jeroen Jansen van Frisia Zout opende voor het publiek een indrukwekkende industriële wereld. De presentatie vooraf bleek een spoedcursus ondergrond van Harlingen en zout. Er blijken weinig sectoren te zijn die zonder zout kunnen. Niet alleen in de keuken, maar ook in talloze processen waar we dagelijks op vertrouwen. Het is een essentiële grondstof voor onder meer waterontharders, geneesmiddelen, plastics en voedingsmiddelen. De vragen die de deelnemers hadden, ook kritische, werden zorgvuldig beantwoord.
Van zuiver pekel naar hoogwaardig product
De methode die Frisia gebruikt is oplosmijnbouw, er wordt zoet water de zoutlaag in geïnjecteerd waar het steenzout in oplost. Tussen imposante buizen en dampende installaties kregen de deelnemers vervolgens een inkijk in het hart van de zoutwinning.
Met fantastisch zicht op de Waddenzee borrelde het prachtige heldere pekelwater uit de diepe ondergrond een van de silo’s in, vanwaar het via buizen en gigantische ketels in verschillende stappen wordt gezuiverd en vervolgens kristalliseert tot kraakwit zout.
In de zoutloods torenden bergen hoogwaardig zout op, witter dan sneeuw – een bijna buitenaards schitterend aanblik, die meer deed denken aan een skivakantie dan aan een fabrieksterrein.
Zout werd zichtbaar, tastbaar én betekenisvol. De deelnemers werden euforisch.
Bad Harlingen
Frisia heeft aangegeven nog met restwarmte te kampen, die op dit moment niet effectief ingezet kan worden. Anja, die tijdens de opening van de fabriek gemeenteraadslid was, memoreerde dat tijdens de openingspeech de voormalige burgemeester Jansma speelde met de gedachte dat het mooi zou zijn als dit zout ook de mensen zou kunnen bereiken als een kuuroord.
Bad Harlingen, wat zou er marketingtechnisch beter kunnen werken, een thermaal bad met puur Zechstein-zout, met uitzicht op de Waddenzee?
Van bodemmonster tot tastbaar kunstwerk uit de diepste lagen
Kaneli & Smit willen hun bevindingen over de Diepe Ondergrond van Harlingen letterlijk vormgeven. Met de ontvangen bodemmonsters uit de 3,5 kilometer diepe zoutboring willen zij een nieuw permanent kunstwerk creëren: de Piramide van de Harlinger Diepe Ondergrond.
Deze 20 meter hoge piramide, opgebouwd uit echte Harlinger bodemmaterie, wordt een landmark dat laat zien waar Harlingen letterlijk op gebouwd is – in materie én betekenis. Een uitnodiging tot waardering en verwondering van wat normaal onzichtbaar blijft onder onze voeten.
De Frisia Zouttoer maakte deel uit de zomerkunst-en-cultuurprogramma van GROÛND – 100 Dagen Harlingen.
